ذبح شرعی و تفاوت آن با ذبح غیر شرعی 

 

 

 

ذبح اسلامی

ذبح اسلامی یا ذبیحه یا ذبح حلال به مجموعه دستورهایی گفته می‌شود که در دین اسلام برای شیوه‌ی ذبح توصیه شده‌است. ذَبْح در لغت به معنای بریدن سر حیوانات است. در فقه اسلامی، ذبح یکی از راه‌های تذکیه حیوانات است که با بریدن رگ‌های چهارگانه گردن حیوان، تحقق پیدا می‌کند. ریشه قرآنی این دستورات فقهی از آیات سوره مائده و سوره بقره استخراج شده است.

شیوه ذبح شرعی

شرایط تحقق ذبح شرعی در اسلام عبارتند از: وسیله ذبح از جنس آهن باشد، رو به قبله بودن حیوان، زنده بودن حیوان قبل از ذبح، مسلمان بودن ذبح کننده، بر زبان آوردن نام خدا و بریدن چهار رگ گردن به طور کامل از زیر گلو.

تزکیه حیوان در ذبح شرعی و غیر شرعی

قرآن کریم، در آیه سوم سوره مائده، بعضی از روش‌های نادرست ذبح کردن حیوانات را برشمرده و مسلمانان را از خوردن گوشت چنین ذبیحه‌هایی منع کرده است. در فقه اسلامی، پس از ذبح حیوانات حلال گوشت، خوردن گوشت آنها حلال می‌شود و اجزای بدن آنها نیز پاک باقی می‌ماند؛ اما هرگاه حیوانات حرام گوشت، ذبح شوند، تنها اجزای بدن آنها پاک می‌گردد و به اعتقاد بسیاری از فقهاء، می‌توان در غیر نماز، از چرم و پوست آنها استفاده کرد. بنا بر فقه اسلامی، هرگاه حیوانات ذبح نشوند یا یکی از شرایط ذبح شرعی در آنها رعایت نشود، حیوان تذکیه نخواهد شد واجزای بدن آن نیز مردار و نجس است.

آیات قرآن

بقره: یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُلُواْ مِن طَیِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاکُمْ وَاشْکُرُواْ لِلّهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَ (172) إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنزِیرِ وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ (173)

اى مؤمنان از پاکیزه‏ هاى آنچه روزیتان کرده ‏ایم بخورید، و اگر تنها خداى را مى‏پرستید او را سپاس بگزارید.(172) (بدانید که خداوند) تنها بر شما مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نامى جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، حرام کرده است‏؛ اما اگر کسى درمانده شود، بى‏ آنکه تجاوزکار و زیاده ‏خواه باشد (و از آنها بخورد) گناهى بر او نیست‏، چرا که خداوند آمرزگار مهربان است‏. (ترجمه خرمشاهی)

مائده: حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالْدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلاَّ مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَن تَسْتَقْسِمُواْ بِالأَزْلاَمِ ذَلِکُمْ فِسْقٌ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِیناً فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لِّإِثْمٍ فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(3)

یَسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَمَا عَلَّمْتُم مِّنَ الْجَوَارِحِ مُکَلِّبِینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللّهُ فَکُلُواْ مِمَّا أَمْسَکْنَ عَلَیْکُمْ وَاذْکُرُواْ اسْمَ اللّهِ عَلَیْهِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ (4) الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ حِلٌّ لَّکُمْ وَطَعَامُکُمْ حِلُّ لَّهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْکِتَابَ مِن قَبْلِکُمْ إِذَا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسَافِحِینَ وَلاَ مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ وَمَن یَکْفُرْ بِالإِیمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ (5)

مردار و خون و گوشت خوک و آنچه نامى جز نام خدا به هنگام ذبحش برده باشند، و (حیوان حلال گوشت‏) خفه‏ شده‏، و به ضرب (چوب و سنگ‏) مرده‏، و از بلندى ‏افتاده‏، و شاخ‏ خورده و آنچه درندگان از آن خورده باشند، مگر آنچه (به موقع به ذبح شرعى‏) حلال کنید و همچنین آنچه براى بتان ذبح شده است و نیز تعیین قسمت به کمک ازلام همه بر شما حرام شده است (و پرداختن به هر یک از) اینها نافرمانى است‏؛ امروز کافران از دین شما (و بازگشت شما از آن‏) نومید شده‏اند، لذا از آنان نترسید و از من بترسید؛ امروز دین شما را برایتان به کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را بر شما پسندیدم‏؛ اما هر کس در مخمصه‏ اى ناچار شود و مایل به گناه نباشد (و از آنچه نهى شده بخورد) بداند که خداوند آمرزگار مهربان است‏ (3)

از تو مى‏پرسند چه چیز براى آنان حلال است‏، بگو همه پاکیزه‏ ها و آنچه به کمک حیوانات شکارگر (به دست مى‏ آورید) که با آنچه خداوند به شما آموخته است‏، آنها را دست‏ آموز مى‏کنید؛ پس از آنچه براى شما گرفته و نگه داشته‏ اند بخورید و (به هنگام ذبح یا فرستادن حیوانات شکارگر) نام خدا را بر آن ببرید؛ و از خداوند پروا کنید که خداوند زودشمار است‏. (4)امروز پاکیزه ‏ها و طعام (و ذبایح‏) اهل کتاب بر شما و طعام (و ذبایح‏) شما بر آنان حلال است‏، و نیز ازدواج با زنان عفیف مؤمن و زنان عفیف از کسانى که پیش از شما به آنها کتاب آسمانى داده شده است‏، به شرط آنکه مهر آنان را به آنان بپردازید و زن‏ نگه‏دار و غیر پلیدکار باشید و دوست‏گیران نهانى نباشید؛ و هر کس به (ارکان‏) ایمان کفر ورزد، عملش تباه است و همو در آخرت از زیانکاران است‏. (‏ترجمه خرمشاهی)

مستحبات ذبح

دین اسلام، رعایت برخی از دستورات درباره ذبح حیوانات را مستحب دانسته است، از جمله:

- شخص ذبح کننده رو به قبله باشد.

- وسیله ذبح، تیز باشد و ذبح سریع صورت بگیرد.

- قبل از ذبح، آب جلو حیوان گذاشته شود.

- با ملایمت و نرمی حیوان را برای ذبح آماده کنند.

- در ذبح گوسفند، دو دوست و یک پای آن، بسته شود و پای دیگر آن رها باشد.

- در ذبح گاو، چهار دست و پای آن بسته شود و دُم آن رها باشد.

- پس از ذبح مرغ، آن را رها کنند تا بال و پر بزند.

مکروهات ذبح

بر اساس منابع فقهی، کارهایی که در ذبح حیوانات مکروه هستند، عبارتند از:

- بریدن نخاع قبل از جان دادن حیوان.

- ذبح حیوان در منظر حیوانات دیگر.

- ذبح حیوان پرورش‌یافته.

- ذبح حیوان در شب.

- ذبح قبل از زوال روز جمعه.